Mùi thơm mắc hơn vàng
- Kiến-thức
- 08-02-2018
Nguyên văn: The Scent That’s Pricier Than Gold, Ingrid Piper, BBC Travel, 8/3/2017
Hong Kong từng nổi tiếng là cảng thơm – kết quả của việc buôn bán trầm hương thời xưa.
Hương thơm của hàng ngàn cây nhang thoang thoảng khắp mặt tiền hẹp của cửa hiệu Wing Lee Joss Sticks & Sandalwood Company – một gia đình có truyền thống buôn bán ở khu Du Ma Địa của Hong Kong. Những gói nhang màu vàng óng và đỏ tươi được sắp dọc các bức tường, nhưng được cất kín trong những hũ thủy tinh là nhang mắc nhất trong các loại: trầm hương.
Mùi cay, tựa mùi đất của loại gỗ này đã cho Hong Kong cái danh, trong tiếng Quảng Đông, là Hương Cảng. Hương này là sự nhắc nhở cảm động về cách mà thương cảng thuộc địa cũ này, giờ là trung tâm tài chánh của thế giới, từng giữ vai trò chủ chốt trong ngành buôn bán nhang sang Trung Đông và những nơi xa xôi hơn thuở xưa.
Nhựa trong gỗ trầm dùng để sản xuất dầu Oud mà thường được miêu tả là “vàng lỏng”.
(Hình: Dave Stamboulis/Alamy Stock Photo)
Ở tuổi 84, Yuen Wah đã kinh doanh nhang hơn 70 năm. Con trai Kenny của ông, điều hành Wing Lee, đã mở rộng việc buôn bán sang Trung Hoa đại lục, mở thêm cửa hàng ở Bắc Kinh, Thượng Hải và Cáp Nhĩ Tân. Mặc dầu đã nghỉ hưu, Wah vẫn thăm cửa hàng cũ ở đường Thượng Hải.
“Trầm hương đã luôn là loại gỗ đắt giá”, Wah bảo tôi, hồi tưởng thời gian ông bắt đầu công việc trong ngành lúc 13 tuổi. “Hồi xưa, nó được dùng làm thuốc vì là chất giảm đau hữu hiệu. Giờ nó được chuyển từ làm thuốc sang làm nhang.”
Trầm hương được tạo nên khi cây dó bầu, được trồng quanh làng theo tập quán nhờ bản chất phong thủy của nó, bị tổn thương, để mốc thâm nhập vào gỗ. Khi thu hoạch, phần gỗ giống nhựa màu sẫm bị nhiễm khuẩn này được tách ra khỏi phần gỗ khỏe mạnh không mùi màu kem.
Trầm thành hình khi cây dó bầu tổn thương bị nhiễm mốc.
(Hình: Hassan Ammar/AFP/Getty Images)
Và đó là nhựa quý giá được săn lùng từ lâu. Được coi là “vua của hương”, trầm được buôn bán rộng rãi ở Trung Đông và Á châu. Các bản ghi chép thời Đường và Tống ở Trung Hoa cho thấy nó là thương phẩm rất được coi trọng và hương thơm nồng của nó có những mối liên hệ lịch sử trải rộng khắp Phật giáo, Đạo giáo, Hồi giáo và Ki-tô giáo.
Ngày nay, những phần nhỏ hơn của nhựa trầm được thu hoạch là những miếng nhỏ giá khoảng 58.000 đô-la Hong Kong một ký vào năm 2014. Những khúc to hơn, đến dăm ba mét, được bán để điêu khắc. Một cái có hình giống chân và thân của một cái cây ở Wing Lee có giá 1,2 triệu đô Hong Kong. “Những cái này giống như đồ nghệ thuật”, Wah nói.
Nhựa này đặc biệt được ham muốn nhờ công dụng trong dầu thơm và nhang. Nhựa trầm được chưng cất để làm dầu Oud – thành phần thiết yếu trong các loại dầu thơm thượng hạng như Armani Privé’s Oud Royal và Yves Saint Laurent’s M7 Oud Absolu. Oud có giá gần 300.000 đô-la Hong Kong một ký. Nó quá mắc, thường được miêu tả là “vàng lỏng”.
Nhưng nhu cầu khổng lồ về trầm trong vài thập kỷ qua đã làm cho các loài dó bầu ở Hong Kong gần đến ngưỡng tuyệt chủng.
Cây dó bầu cho trầm là mục tiêu bị trộm.
(Hình: Ingrid Piper)
Asia Plantation Capital (APC) – một trong những hãng trồng dó bầu thương mại lớn nhất Á châu – đang cố gắng cứu lấy cây bằng việc khuyến khích trồng dó bầu bền vững ở Hong Kong và khắp Á châu. Họ tin rằng chỉ còn vài trăm loài hoang dã ở Hong Kong mặc dầu chính quyền Hong Kong tuyên bố đã trồng khoảng 10.000 cây con mỗi năm kể từ năm 2009.
Nhưng chỉ trồng cây con không thể bảo đảm sự sống sót vì cây cần nhiều năm để trưởng thành. Và số cây trưởng thành hiện nay thậm chí bị đe dọa nhiều hơn vì các tay trộm.
“Những tên trộm tìm những cây già hơn bị nhiễm khuẩn tự nhiên do có giá cao hơn nên những cây này bị đe dọa nhiều hơn”, Gerard McGuirk – quản trị bán hàng của APC ở Hong Kong – nói. “Giờ ở Hong Kong, sẽ là may mắn nếu anh tìm được cây 30 tuổi.”
Trong khi số lượng cây chính xác còn ở nơi hoang dã có thể bị tranh cãi, rõ ràng là việc lấy trộm đang diễn ra.
Gần ngôi làng nhỏ Thăng Bình, gần biên giới với Thâm Quyến, nông dân tạo trầm thế hệ thứ ba Koon Wing Chan điều hành một đồn điền nhỏ có khoảng 6.000 cây. Chỗ của ông là nông trang trồng trầm duy nhất ở Hong Kong. Và trong nỗ lực duy trì, bảo tồn và bán những loài cây sắp tuyệt chủng này, ông tham dự liên doanh với APC.
Những đồn điền như của Koon Wing Chan là cách bền vững để thu hoạch trầm.
(Hình: Ingrid Piper)
Để nêu bật cảnh ngộ của những cây hoang dã dùng làm nhang, APC đề ra các chuyến du lịch có hướng dẫn đến nông trang của Chan và vài công viên công cộng là nơi sống của những đám cây dó bầu. Gần đồn điền của Chan, ở công viên quốc gia Bát Tiên Lĩnh, không khí nồng hương trầm tỏa ra từ những cái cây bị tước thành thân trần. Nó bị làm thô bạo, được trù tính để gây tổn thương chứ không giết cây.
“Không phải cây nào cũng có nhựa nên những tên trộm sẽ đánh cược”, Wah nói. Ở nơi hoang dã, chỉ có 7% cây sinh ra nhựa.
Ở chỗ có những cây bụi ẩm, đầy muỗi trong công viên, cái mùi đặc trưng là dấu hiệu chắc chắn là những tên trộm sẽ được chút phần thưởng cho sự liều lĩnh mà có thể kết thúc bằng 10 năm tù. Nếu tìm thấy loại nhựa cây quý giá này, mấy tên trộm có thể kiếm được những số tiền đáng kể khi bán nó ở chợ đen.
Trong hai năm qua, cảnh sát và viên chức Sở Nông, Ngư và Bảo tồn (Agriculture, Fisheries and Conservation Department (AFCD)) đã khai triển 35 hoạt động chống trộm ở những nơi hay có trộm như Tây Cống, Đại Dữ Sơn và các vùng phía bắc Tân Giới. Hiện nay AFCD tính thử nghiệm việc giám sát cây từ xa bằng điện tử và truyền hình mạch kín (closed-circuit television) ở khu bảo tồn thiên nhiên Đại Bộ Khiếu ở bờ biển phía tây của vùng cũng như trồng nhiều cây con hơn ở vườn ươm Đại Đường gần Nguyên Lãng.
APC đề ra những chuyến thăm quan các công viên địa phương nhằm giáo dục khách thăm về cây dó bầu sắp tuyệt chủng.
(Hình: Ingrid Piper)
Trồng nhiều cây con hơn ở các công viên quốc gia của Hong Kong có vẻ không ngăn được những vụ trộm không tính trước, nhưng làm nhiều nhà đầu tư hứng thú với những đồn điền trầm hương bền vững về môi sinh có thể cứu những cây thơm còn lại ở Hong Kong khỏi bị tuyệt chủng.
“Chúng tôi có những đồn điền trầm hương ở năm quốc gia và chúng tôi rất tin vào sự bền vững toàn diện, vào việc đầu tư vào những cộng đồng mà chúng tôi hoạt động để tạo ra những tác dụng xã hội hữu hiệu”, Watts nói.
“Sự hợp tác chiến lược với ông Chan sẽ đưa đến sự trợ giúp và tri thức cần thiết để phát triển các cơ hội mậu dịch lâu dài ở Hong Kong trên cơ sở bền vững trong khi cũng giúp ông Chan sản xuất dầu Oud tại địa phương”, ông nói.
